Ivan Iljin

Rođen je 10. aprila 1883. u plemićkoj porodici u Moskvi, od oca Rusa i majke Nemice. Nakon briliantnog maturiranja 1901., Iljin počinje studije na Pravnom fakultetu Carskog moskovskog univerziteta. Na ovom fakultetu su u to vreme predavali izvanredni profesori, kao što su Pavle Novgorodcev i knez Jevgenij Trubeckoj. Novgorodcev, glava tzv. “Moskovske škole filosofije prava”, smatrao se idejnim sljedbenikom patrijarha ruskog liberalnog konzervativizma Borisa Čičerina. Nakon kraćeg vremena, Iljin pristupa naučnoj školi Novgorodceva. Platon, Ruso, Kant i Hegel su bila težišta Novgorodcevljeve škole. Položivši ispit 25.5.1906, dobio je potvrdu o završenom prvom stepenu. To mu je dalo mogućnost ostanka na Univerzitetu i pripreme za profesorski poziv. Na prijedlog kneza Jevgenija Trubeckoja, Iljin je 22.09.1906. ostao na katedri za pravnu enciklopediju i istoriju filosofije prava. Po magistraturi 1909., Iljin je počeo držati predavanja iz istorije filosofije prava na privatnim moskovskim ženskim visokim pravnim školama, gde je vodio i seminar na temu ”Opšta metodologija pravnih disciplina”…

Uz saglasnost Ministarstva za visoko obazovanje, Iljin je stekao zvanje docenta na Fakultetu za pravne nauke Carskog moskovskog univerziteta. 1910. Krajem 1910. odlazi sa suprugom na studijsko putovanje u inostranstvo radi pripreme svog doktorata na temu ”Kriza racionalističke filosofije prava u Njemačkoj u 19. vijeku” i upoznavanja sa svojstvima i metodikom studija filosofije prava na evropskim univerzitetima. Na studijskom putovanju Iljin provodi dve godine. ). Na studijima u inostranstvu, tema Iljinove disertacije se izmenila – od ”Kriza racionalističke filosofije prava…” u ”Hegelova filosofija kao učenje o konkretnosti Boga i čoveka”. U leto 1911. Iljin sarađuje sa Edmundom Huserlom radi poimanja njegovih fenomenoloških metoda. Po povratku u Moskvu, Iljin nastavlja svoj rad na katedri za filosofiju prava i pravnu enciklopediju, drži predavanja i vodi seminare. Iljin nije bio samo govornik, koji je istovremeno odlično govorio ruski i nemački, nego i dobar polemičar. Manje je poznato da je Ivan Iljin imao vrlo afirmativan stav prema Srbima. U Srbiji, Iljin se zadesio sudbonosne 1914. godine, baš za vreme prvih srpskih pobeda nad Austrijancima. Iljin je isprva pozdravio Februarsku revoluciju (1917.). Kasnije, postavši konzervativan mislilac, nije se hteo toga sjećati kao svojih socijalističkih mladalačkih grijeha. Poslije oktobarskog državnog udara Iljin je odmah postao aktivan protivnik boljševističkog režima. Dok su generali Aleksejev i Kornilov organizovali tzv. Dobrovoljačku vojsku na jugu Rusije (Donska oblast), Iljin je stupio u vezu sa Aleksejevom i počeo, na potpuno prijateljskim osnovama, sakupljati novac po Moskvi za Bijeli pokret. Pritom ga je u toku 1918. tri puta hapsio Ve-Če-Ka. Leta 1922. komunističko vođstvo je donijelo odluku o izgonu stotina opozicionih intelektualaca. Iljin je uhapšen 6. septembra 1922. (to je bio ukupno šesti put), saslušan i izveden pred revolucionarni sud. Pod pretnjom streljanja u slučaju povratka u zemlju, Iljin je osuđen na doživotni progon. Bilo mu je naloženo da otputuje 26. septembra 1922. brodom ”Predsednik opštine Haken” (jednim od tzv. ”filosofskih brodova”) u Štetin, zajedno sa drugim ruskim naučnicima, filosofima i piscima. Od februara 1923. Iljin je počeo svoju djelatnost kao profesor na Ruskom naučnom institutu (RNI) u Berlinu, koji je dobrih deset godina bio mjesto okupljanja ruskih učenih ljudi. RNI je dugovao svoje postojanje inicijativi i podršci raznih njemačkih ličnosti. Tu su spadali, između ostalih, i ”Njemačko društvo za istočnoevropske studije” i njegov potpredsednik i duhovni vođa Oto Heč (Otto Hoetzsch). U godinama između 1920. i 1930. Iljin je uzeo aktivno učešće u političkom životu, prvo onom ruske emigracije, a zatim i u tadašnjem nemačkom. .). U proleće 1926. Iljin je učestvovao na Ruskom vanotadžbinskom kongresu u Parizu, na kojem su preovladavali pripadnici konzervativnog i monarhističkog izbeglištva u iseljeništvu, i održao svoj govor o ”natpartijskom monarhističkom idealu”. Otada je Iljin u cjelokupnom ruskom iseljeništvu postao poznat kao ideolog Belog pokreta i njegove vanotadžbinske vojne organizacije ROVS (Ruski opšti vojni savez). Od 1926. do 1938. Iljin je održao skoro 200 predavanja u Nemačkoj, Švajcarskoj, Belgiji, Čehoslovačkoj, Austriji i našoj Kraljevini Jugoslaviji. Nakon što su u Njemačkoj vlast preuzeli nacisti, postepeno je satrijevao sukob izmeđi Iljina i Ministarstva propagande. U početku su Nemci njegovim radom bili zadovoljni, ali su uskoro primijetili da je mnogo onoga protiv čega je Iljin istupao bilo upereno i protiv nacionalsocijalizma u Njemačkoj. Zato su počeli kritikovati njegovu književnu djelatnost i prestali objavljivati njegove radove, što se značajno odrazilo na njegov materijalni položaj. 9. 7. 1934 Iljin je otpušten sa Instituta. Ali, on je nastavio svoju filosofsko-književnu djelatnost i pisao kao pravi antikomunista za razne listove. Iljin je imao negativan stav prema nacizmu, ali je imao delimično pozitivan stav prema fašizmu. Iljin je pozitivnu stranu fašizma video u tome da je fašizam nastao kao odgovor čovječanstva na zov internacionalizma, bezboštvo, beščašće i gramzivost i kao prirodnu reakciju na nedostatak volje za moć i na državno rastrojstvo. U Rusiji je, prema Iljinovom opažanju, ova pojava izražena kroz Beli pokret. Sa druge strane Iljin je negativnu stranu fašizma video u tome što fašizam nije imao nikakve duboke, verske temelje. Uopšte, ovaj izuzetno oštroumni ruski teoretičar, nije prihvatao ni jedan politički režim koji je promovisao gušenje ljudske slobode, bez obzira šta je bio glavni motiv – socijalna pravda (kod boljševika), ili moć nacije (nacisti). Početkom 1938. Gestapo je stavio zabranu na sva Iljinova djela i njegova javna istupanja. Iljin je zato odlučio da se preseli u Švajcarsku. Za vrijeme ratnih godina (1939-1945) Iljin je održao tri dvosatna predavanja i devet ciklusa čitanja u švajcarskim narodnim školama i univerzitetima, u raznim kulturnim udruženjima. Uprkos zabrani političkog djelovanja, Iljinov borbeni duh i shvatanje dužnosti filosofa nisu mu dozvolili da odstupi od strogo zavjereničkog rada. Tu spadaju ne samo kontakti sa zastupnikom generala Vlasova, švajcarskim novinarom Georgom Brišvajlerom. Iljini je pisao da više nikad neće biti stare Rusije, ali prije ili kasnije mora ponovo nastati državno zdrava, obnovljena Rusija. To će postići novi ruski čovjek, koji je nadvladao iskušenja boljševizma i primamljivosti prošlosti i slabosti i nepostojanosti volje duha, neučvršćenu pravnu svijest, preplavljenost političkog života mržnjom i težnjama ka bezvlašću. Česta obolijevanja i konačno smrt 21. 12. 1954. prekinuli su Iljinovo stvaralaštvo. Natalija Fokač i Šarlot Barajs su preduzele sve da objave njegova djela. Danas je ime Ivana Iljina poznato u cijeloj Rusiji, jer je on bio jedan od najvećih ruskih mislilaca i izvanredan kritičar komunističke doktrine, priređivač više od pedest knjiga, odnosno brošura i stotina ogleda i članaka na ruskom, nemačkom i drugim evropskim jezicima. Iako su djela Nikolaja Berđajeva i Semjona Franka već bila poznata sovjetskim čitaocima, kod Iljina su našli nešto novo. . Iljinove briliantne analize i predviđanja navela su na pomisao neke ruske naučnike da je neophodno istražiti metodološke osnove Iljinovih analiza i njegov životopis. Fenomen slobode, inače kod Iljina predstavlja jednu od glavnih tema i motiva u njegovom bogatom opusu. U godinama od 1993. do 1999. moskovski izdavač ”Ruska knjiga” je objavio sabrana Iljinova djela dvanaest knjiga. U današnje vreme, Ivan Iljin predstavlja jednog od najaktuelnijih ruskih mislilaca. Iljin se u stručnoj i široj javnosti, najčešće doživljava i tretira kao istaknuti filosof. Danas je Ivan Iljin često citiran mislilac – na njega se poziva čak i sadašnji premijer Vladimir Putin, kao i mnogi drugi državni funkcioneri i javni delatnici Rusije (poput režisera Nikite Mihalkova). Savremena Rusija je prepoznala značaj Iljinovog dela, i na inicijativu državnog vrha i mnoštva poznatih ličnosti, 2005. godine, Iljinovi zemni ostaci su preneti u Rusiju, i položeni u nekropolu Donskog manastira u Moskvi. Pored toga, država je otkupila i njegovu arhivu u inostranstvu, i ona će u vremenu koje dolazi, biti dostupna svima koje interesuje lik i delo ovog istaknutog ruskog mislioca.